MAKYAVELLİ KİMDİR VE MAKYAVELİZMİN GÜNÜMÜZDEKİ YERİ NEDİR?
Tarihten günümüze, otoriter, totaliter ya da diktatoryal liderlerin baskıcı ve çoğu zaman da kıyıcı siyaset anlayışlarına kaynaklık eden Makyavell kimdir? Makyavelizm nedir ve hangi tarihsel, siyasal, sosyal ve kültürel koşulların ürünüdür?
Makyavelli 1469-1527 yıları arasında yaşamış bir İtalyan düşünürdür Tam adı, Niccolo di Bernardo dei Maciavelli'dir.
Makyavel'in yaşadığı çağda İtalya' da küçük kent devletleri vardı. Bu devletler arasında sürekli olarak savaşlar oluyordu. Toplumda huzur, barış ve istikrar yoktu. Ayrıca o çağın Papalık Kurumu gibi dini, Fransa ve İspanya gibi de büyük siyasi güçleri o devrin İtalya toplumunu sürekli olarak baskı altınada tutuyorlardı.
Makvell'in içinde yaşadığ ve İtalya'nın birleşrek büyümesine engel olan dinsel, siyasal ve geleneksel değerler onun düşüncelerini derinden etkilemişti. İtalyan halkınınn yaşadığı bu olumsuz durumlar Makyavell'i yeni siyasi çözüm arayışlarına zorladı. Bu arayışlardan da adına Makyavelizm denilen yeni bir siyaset ve devlet yönetme anlayışı doğdu.
Makyavelizm nedir?
Makyavelizm , Makivell'in siyaset, devlet ve yönetim anlayışna verilen isimdir. Bu anlayışa göre siyasetin temeli iktidara gelebilmek için olabildiğince güç kazanmak ve iktidar olunca da bu iktidar gücünü ellinde tutabilmek için her türlü azami çabayı göstermektir. Devletin askeri, bürokratik ve yargı kurumları iktidar olmak ya da var olan iktidarı korumak için önemli güç araçlarıdır. İktidarı korumak için kullanılacak her araç meşrudur.
Gerçi, Makyavel, "amaç her aracı meşru yapar" sözünü kendisi söylememiştir. Fakat, Makyavel'in görüşlerini yorumlayan düşünürlerin çoğu bu hükmü O'nun düşüncelerinin zorunlu bir sonucu olarak görmüşlerdir
Makyavell'n siyaset ve yönetim anlayışı, din ahlak hukuk ve adalet gibi toplumun barış çimentosu olan toplumsal değer setlerini hesaba katmaz. Devre dışı bırakır. Başka bir söyleyişle de Makyavelist bir anlayışa sahip otoriter, totaliter ya da diktatoryal anlayışa sahip liderler için, din, hukukuk, ahlak ve adalet dizgesi ihlallerinin hiç bir önemi yoktur. Aslolan iktidarı koruyabilmektir.
Başlıca Temel Makyavelist ilkeler nelerdir?
1- Amaç her türlü iktidar olma aracını meşrulaştırır. Eğer beklenen sonuç elde edilmişse, kullanınılmış olan araçlar ve yöntemleri sorgulamak anlamsız olur.
2-Tüm insanlar, doğaları gereği bencildir. Liderler de bencil olmalıdır. İdealizm işe yaramaz. Gerçekçi olmak gerekir.
3- Sevilmek iyidir. Fakat liderlerin en büyük silahı sevgi değil korku salmaktır. Çünkü korkutmak daha çabuk ve kesin sonuç verir. Liderle baş etmenin olanaksız olduğu düşüncesini topluma aşılamak lazımdır
4- Liderlerin en önemli stratejilerinden biri de iki yüzlülük ve aldatmalara dayalı algılar yaratmaktır. Liderlerin gerekirse aslan kadar güçlü fakat gerektiğinde de tilki gibi kurnaz olmaları lazımdır. Hileler olağan ve meşrudur.
5- Ahlaki, dini hukuki ve adil olan politakalar değil, fakat sonuç alıcı ve etkili politikalar geçerli olmalıdır.
6- Güc tek merkezde ve tek elde tutulmalıdır. Tereddüt, duraksama ve zayıflık ölümcüldür. Güç zaafiyeti ve otorite boşluğu iktidarı çökertir.
7- Toplum katında , ortaya çıkan görünüş ya da oluşturulan algı yaşanılan gerçeklerden çok daha önemlidir. Liderin gerçekten nasıl bir kimlik ve kişilik sahibi oldukları değil, toplum tarafından nasıl algılandıkları çok daha önemli ve etkilidir.
8- Mevcut iktidari korumak ve devam ettirebilmek için, hukuk ahlak, adalet ve benzeri değerler ikinci plana atılabilir. Hatta devre dışı bırakılabilir.
Son söz ya da kıssadan hisse.
Makyavelli'nin bu düşünceleri, Orta Çağ Avrupa'sıda tüm devletlerin krallık ve despotizmle yönetildiği bir çağda üretilmiştir. Ayrıca yine o çağda İtalya toplumunun, başka Avrupa ülkelerine karşı dağınık, istikrarsız ve zayıf kalması, İtalyan birliğinin kurulamaması yazarı bu düşüncelere itmiş olabilir.
Ancak çağımız, temel insan haklarına, temsili parlamenter demokrasiye, ulus istencine, din ve vicdan özgürlüğüne dayalı akıl, bilim, hukuk ve adalet çağıdır. Toplumlar da Orta Çağ toplumu değildir. Dünya, feodaliteyi, kula kulluk kültürünü, ağalığı ve despotizmi çoktan geride bırakmış bilgi toplumu aşamasına gelmiştir.
Makyavelist öğretilere dayalı çağ dışı fikirlerin günümüz dünyasının her yerinde çoktan bitmiş olması gerekir.
Halil Çivi.11 Haziran 2025.
