BU SEFALETİN NEDENİ ÖRGÜTSÜZLÜK!

22 Aralık 2024 tarihinde bu köşede yayımlanan, “EMEK MÜCADELESİNDE İKİ FARKLI ANALAYIŞ” başlıklı yazımda, işçi tarafını temsilen asgari ücret tespit masasına oturan TÜRK-İŞ’in, masaya teklif sunmamasını ve onun üzerinden pazarlık yürütmemesini eleştirmiştim. Yine aynı yazıda, DİSK'e bağlı Birleşik Metal -İş Sendikası'nın 2000 üyesi adına, Metal Sanayicileri Sendikası İle (MESS) sürdürdüğü toplu sözleşme görüşmelerinde anlaşma sağlanamaması üzerine grev kararı aldığını ve bazı işyerlerinde uygulamaya koyduğu grevin “Milli Güvenlik” gerekçesiyle Cumhurbaşkanı kararıyla ertelendiğini ancak sendikanın erteleme kararını tanımayarak grevi sürdürdüğünü vurgulamıştım.
 
Yukarıda belirttiğim yazıyı: “Evet, bir yanda devam eden Asgari Ücret görüşmelerinde oturduğu masaya teklif bile sunmayan ve milyonlarca çalışanı Cumhurbaşkanının lütfuna mahkûm eden sendikal anlayış, diğer tarafta ise anayasal hakkın kullanımına getirilen idari engeli tanımayarak, mücadeleyi sürdüren sendikal anlayış. Emeğiyle yaşayan milyonları, sefalete sürükleyen iktidara karşı, Birleşik Metal-İş Sendikasının mücadelesinin yol göstericiliğinde mücadele yükseltilmezse, çalışanlar ile emekliler kaybetmeye devam edecek ve bir sonraki yıl bir önceki yılı aratamaya ilelebet devam edecek!” diyerek yazıyı sonlandırmıştım. Nitekim Cumhurbaşkanının erteleme (yasaklama) kararına rağmen grevi sürdüren Birleşik Metal-İş Sendikası, sonraki günlerde bu işyerlerinden bazılarında üyelerine önemli kazanımlar sağlayan toplu sözleşmeleri imzaladı. İşçi sınıfının şanlı 15-16 Haziran direnişinden günümüze örgütlülüğü ile birçok kazanım sağladığı bilinen bir gerçektir. 1980’li yılların sonunda başlayan süreçte, kamu işyerlerinde çalışan işçilerinin yaptıkları Bahar Eylemleri ile Zonguldak maden işçilerinin aileleri ile birlikte başlattıkları Ankara yürüyüşü buna örnektir. Yine 1990’lı yıllarda, öncü kadrolarının direnci ile örgütlenme yasaklarını parçalayarak baskılara göğüs geren kamu çalışanları sendikal örgütlenmeyi başlattılar ve önemli kazanımlar elde ettiler. Tüm bunlar örgütlenmenin ve örgütlü mücadelenin öneminin göstergeleridir.     
 
2002 yılında iktidar olan Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 23 yıllık iktidarı boyunca uyguladığı ekonomik ve sosyal politikalarla genelde tüm emekçileri, özelde ise emeklileri sefalete mahkûm etti. Kuşkusuz bunun temel nedeni örgütsüzlüktür. Zira örgütsüz ve dağınık bir kitle olan emekliler, hükumet üzerinde baskı kuramadıkları için hükümetin verdiği ile yetinmek zorundalar. Özellikle iktidarın son yıllarda sermayeye kaynak aktarma politikasının yol açtığı yüksek enflasyon, emekli maaşlarını eritti. Bu da yetmemiş gibi, resmi istatistik kurumu TÜİK rakam oyunları ile enflasyonu düşük açıklayarak, çalışan emekli milyonlarca insan ile ailelerinin sefaletine zemin hazırladı.
 
Elbette emeklilerin sefaletinin tek nedeni enflasyonun düşük açıklanması değil. AKP iktidarı döneminde çıkarılan ve 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu (SSGSS) ile maaş hesaplama ve artıma yöntemlerinde yapılan değişiklikler, emekli maaşlarının dibe vurmasına neden oldu. Daha önce yazılarımda defalarca açıklamaya çalıştığım bu düzenlemeleri burada fazla detaylandırmadan kısaca hatırlatmaya çalışayım.
 
Bu düzenlemeleri üç ana başlık altında toplarsak:
 
 1- Güncelleme katsayısı düşürüldü: peki nedir güncelleme katsayısı? Kısaca sigortalının çalışma döneminde ödediği, emekli aylığının hesaplanmasında esas alınan sigorta priminin bugünkü değerinin bulunmasıdır. 2008 öncesinde güncelleme yapılırken, enflasyonun yanında ekonomik büyümenin de yüzde 100’ü dikkate alınırken 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinde sonra büyüme oranının sadece %30’u aylık hesaplamasında dikkatte alınmaya başlandı.
 
2- Aylık bağlama oranı düşürüldü ve maaşların alt sınırı kaldırıldı. Maaş bağlama oranı 2000 öncesinde yüzde 77 idi. 2000-2008 arasında yüzde 65’e, 2008 sonrasında ise yüzde 50’ye düşürüldü. Öte yandan maaşların alt sınırının prime esas kazanca oranı geçmişte yüzde 70 idi. Bu alt sınır yeni kanunda yüzde 35’e düşüyor. Yani Türkiye’de kontrolsüzlük veya göz yummaktan dolayı, çok şikayetçi olunan kayıtdışı ekonominin önemli bir aracı olarak, çalışan daha yüksek ücret alsa bile prime esas ücreti, asgari ücret olarak bildiriliyor. Maalesef bundan dolayı, emekli maaşı asgari ücretin %35’ine kadar geriliyor.
 
3- Emekli maaşlarının düşmesinin üçüncü nedeni maaşların artırılma yöntemidir. 5510’a göre SSK ve BAĞKUR emekliklerinin aylıkları her yıl ocak ve temmuz ayında TÜİK tarafından bir önceki altı aylık dönem için açıklanan TÜFE oranında artırılır. EMS emeklilerinin ki ise Kamu Çalışanları Sendikaları ile hükümet arasında yapılan toplu sözleşmeye göre artırılmaktadır. Emekli aylıkları resmi enflasyona hapsedildiği gibi, büyümeden emekliye tek kuruş verilmez. Yani ülke ne kadar büyürse büyüsün ne kadar zenginleşirse zenginleşsin emekli aylığı resmi enflasyon kadar artar. Maalesef tüm bu düzenlemelerle emekli maaşlarının, çalışma döneminde alınan maaşın 1/3’üne gerilemesine yol açıldı. Bu da yetmedi iktidar, kendisinin yönettiği TÜİK’e enflasyonu düşük açıklatarak 17 milyon emekli ile ailesini açlığa mahkum etti.
 
Kuşkusuz ülkede sefalete mahkum edilen sadece emekliler değil. İşçi, memur tüm çalışanlar, küçük esnaf, çiftçi hepsi artık yoksul. Maalesef ülkede artık orta sınıf yok, çeşitli yöntemlerle sermaye ve yandaşlara kaynak aktarıldığı için servetine servet katan küçük bir azınlık ve onun zenginleşmesi için insanca yaşama olanaklarından mahrum bırakılarak, açlık sınırı altında yaşamaya mahkum edilen büyük bir çoğunluk var. Nitekim Türkiye dünya ülkeleri içinde gelir dağılımı eşitsizliğinde başı çeken ülkelerden biridir.             
Yazının girişinde belirttiğim gibi, bu yoksulluğun temel nedeni örgütsüzlüktür. 12 Eylül 1980 faşist darbesinin faaliyetini durdurduğu ve yargıladığı Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), 1990'lı yıllarda yeniden faaliyete geçince, emeklilerin örgütsüzlüğünü Türkiye demokrasisi ve emek mücadelesi açısından önemli bir eksiklik olarak tespit etmiş ve 9. Olağan Genel Kurulu'nda emeklilerin sendikal örgütlülüğü için çalışmalar yapılmasını karar altına almıştı. Zira Türkiye'nin imzaladığı ve taraf olduğu temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmeler, sendika kurma ve üye olma hakkını “Herkes”e tanımıştı. Nitekim Türkiye'nin tam üye olmaya çalıştığı Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin tamamında emekliler sendikal örgütlenmeye sahiptirler.  Bu karar üzerine, genel kurulda seçilen DİSK yönetim kurulunun öncülük ettiği çalışmalar sonuç verdi ve 12 Temmuz 1995 tarihinde Türkiye'nin ilk emekli sendikası TÜM EMEKLİLER SENDİKASI (DİSK/EMEKLİ-SEN) kuruldu. Yani 29,5 yıldır bu ülkede emekliler adına mücadele eden bir sendika var. Daha sonra başka sendikalar da kuruldu. Ancak milyonlarca emekli, bu örgütlenmeyi uzaktan seyrediyor.   
 
Ne yapmalı?
 
Bence bu konu ida yapılacakları kısa vadede yapılacaklar ve uzun vadede yapılacaklar olarak ikiye ayırmak gerekir. Bu ayrımı yaptıktan sora, kısa vadede yapılacakların başında, artık bu ülkeyi yönetemeyen veya küçük bir azınlığın iktidarı olmayı tercih ederek toplumun emekçi kesimlerini sefalete sürükleyen bu iktidarın, sandıktan çıkacak iradeyle gitmesini sağlamak üzere seçim sandığının halkın önüne gelmesini sağlayacak sonuç alıcı demokratik eylem biçimleri geliştirmek gelir. Görünen o ki, bunu basın açıklamaları gibi kanıksanmış eylem biçimleriyle sağlamak mümkün olmayacak. O zaman alışılmışın dışına çıkmak ve bir araya gelerek, parlamento içi ve dışı muhalefet partilerinin de desteğini almak suretiyle, bölgesel düzeyde kitlesel mitingler düzenlemenin yanı sıra, yapılabiliyorsa nöbetleşe sürekli sokakta ve meydanlarda olacak eylemler planlamak gerekir. Öte yandan, büyük bir kitle olan emeklilerin tüketimden gelen güçleri, iktidar üzerinde baskı kuracak şekilde örgütlenmeli. Bazı ürünlerin kullanımı düşürülmeli. Yine bazı ürünlerin, haftada bir belirlenecek bir gün süreyle evlerde kullanılmaması hususunda karar alınmalı.  Örneğin; alınacak kararla emekliler haftada bir 24 saat süreyle, elektrik ve doğalgazı kapalı tutabilmelidir. Özellikle emeklilerin faturalarını bir ay yatırmamaları ses getirecektir. 17 milyon emeklinin tamamı olmasa da 1 milyonunun bile bu eylem çerçevesinde 1 ay fatura ödememesi hükümeti düşünmeye sevk edecektir. Gelinen aşama Emekli örgütlerinin, tüm bunları tartışmaları ve önemli kararlar almaları gereken aşamadır. Zira milyonlarca emekli, açlıkla karşı karşıya.
 
Elbette bunlar, çok kolay kotarılacak eylemdir demiyorum. Ancak gerek kısa vadeli hedef olan iktidarı seçime zorlamakta gerekse milyonlarca emekliyi örgütlenmeyle buluşturmakta önemli sıçrama sağlayacak eylem biçimleri olduğu yadsınamaz.
 
Kuşkusuz kısa vadede sonuç alıcı alışılmadık eylem biçimleri geliştirilip, erken veya zamanında yapılacak seçimlerde bir iktidar değişikliği sağlansa bile, esas olan güçlü bir sendikal örgütlemeye sahip olmaktır. Zira bugün milyonlarca emeklinin yaşadığı sefaletin tek nedeni, güçlü bir örgütlenmeye sahip olmamasıdır!